Die Transaksie: Die regering het in 1999 ná jare se onderhandelinge en beloftes wapens vir altesaam R30 miljard (R30 000 miljoen!) van verskillende buitelandse verskaffers aangekoop. Teen vandag se wisselkoers sou dit sowat R54 miljoen gewees het. 

Mnr. Joe Modise was toe minister van verdediging en adj.pres. Thabo Mbeki voorsitter van die ministerskomitee wat die transaksie bekragtig het. 

Besware het feitlik onmiddellik oor die tenderprosedure en beweringe oor voortrekkery en korrupsie opgeduik. 

Die Wapenbedryf: Mnr. Hennie van Vuuren, hoof van die Instituut vir Sekerheidstudies (ISS) se program oor korrupsie en staatsbestuur, sê die globale wapenbedryf is een van die vuilste bedrywe wat bestaan. 

“Dis byna standaardpraktyk vir groot korporasies wat wapens in ontwikkelde en ontwikkelende lande verkoop om omkoopgeld te betaal, regstreeks aan politici en die militêre elite of deur agente. 

“Die groot geheimhouding word gegrond op veronderstelde strategiese nasionale belang, sodat die media en algemene gemeenskap baie min toesig oor aankope het. 

“Dié geslote aard van die wapenbedryf is ’n teelaarde vir korrupsie.” 

Volgens Van Vuuren is dit belangrik om te onthou dat hoewel die regering se vroeëre gesamentlike ondersoek tekortkominge gehad het, daar wel ’n daadwerklike poging tot ondersoek en vervolging in die wapentransaksie was. 

Vergeleke met ander lande, het Suid-Afrika baie gedoen. Korrupsieloosheid bly die ideaal. Van die onbeantwoorde vrae oor die SA transaksie is: 

• Hoe kon die regeringondersoek geen werklike fout daarmee gevind het nie dat mnr. Chippy Shaik destyds hoof van weermagaankope was terwyl sy broer, Schabir, ’n suksesvolle tenderaar (namens Thomson-CSF) was? 
• Watter rol het wyle mnr. Joe Modise, toe minister van verdediging (en glo ’n wapenhandelaar tydens die struggle), gespeel
• Hoekom het Thomson-CSF ná die beweerde vergadering met Mbeki skielik die tender gekry nadat ’n Spaanse en ’n Britse maatskappy op die kortlys was?)
• Was daar só ’n vergadering? “Ja of nee, meneer die president?” 
• Wat was die rol van me. Barbara Masekela, Suid-Afrikaanse ambassadeur in Amerika, op dié vergadering
• Hoekom sê Mbeki, Masekela en andere nie gewoon net “nee” as daar nié só ’n vergadering was nie

Nog Moontlike Getuies: Pres. Thabo Mbeki (wat reeds deur oud-adj.pres. Jacob Zuma as vanselfsprekende getuie uitgewys is); mnr. Chippy Shaik; me. Barbara Masekela; mnr. Mendi Msimang, ANC-tesourier; mnr. Essop Pahad, en andere. 

Verdere Verwikkelinge: Zuma-verhoor; Young se hofstryd teen die minister van verdediging; mnr. Terry Crawford-Browne se hofstryd teen die minister van finansies; die Duitse ondersoek, waaroor Der Spiegel berig het; en politieke veldtogte. 

Doodloopstrate: Die Nasionale Vervolgingsgesag (mnr. Vusi Pikoli, hoof) het op die DA se navraag oor oorlegpleging met die Duitse vervolgingsgesag gesê dis “onwenslik” vir hom om met ’n politieke party te kommunikeer); die vorige regeringsondersoek (gedryf deur die ouditeur-generaal); die openbare beskermer; die parlement se staande komitee oor openbare rekeninge (Skoor). 

Dr. Richard Young, hoof van C²I²: 

Young sê die oogmerke van sy hofstryd teen die departement van verdediging, is: 

• vergoeding vir “baie, baie jare van werk in die beste deel van ons loopbaan en groot geldbesteding”; 
• om “korrupte maatskappye”, soos Thomson-CSF op ’n swartlys te kry vir kontrakte in Suid-Afrika en internasionaal; 
• om “korrupte mense” soos die Shaikhs, (wyle) Joe Modise, Tony Yengeni, Jacob Zuma en Alain Thetard in die tronk te sien; 
• om die waarheid bloot te lê; 
• om mense soos pres. Thabo Mbeki, “hul woorde te laat eet”; en 
• om te bewys mense soos mnre. Shauket Fakie, ouditeur-generaal, en Selby Baqwa, vorige openbare beskermer, was “ruggraatlose marionette” wat bygedra het tot toesmeerdery in die ondersoek na die wapentransaksie.

Young sê die volgende moet gebeur: 

• Mbeki, mnr. Essop Pahad, me. Barbara Masekela en mnr. Mendi Msimang moet al die prima facie-getuienis verduidelik wat dui op inmenging, ongerymdhede en dalk veel erger met die kontrak vir gevegskorvette. 
• Die Duitse owerhede moet ondersoek instel na Duitse omkopers, hulle vervolg en in die openbaar daaroor verslag lewer. 

          Die Franse en Britse owerhede moet dieselfde in hul land doen. 

• Die Nasionale Vervolgingsgesag (NVG) moet dieselfde oor die omgekooptes hiér doen. 
• Die NVG moet in die openbaar verslag doen oor sy ondersoek na Modise se betrokkenheid. ?Mnr. Chippy Shaikh moet vervolg word. 
• Die regering moet die oorhandiging van mnre. Alain Thetard en Jean-Paul Perrier (van Thales) aanvra sodat hulle hier van omkopery aangekla kan word, of eis dat hulle in Frankryk van omkopery aangekla word. 
• As Thint skuldig bevind word in die “Zuma/Thint-verhoor”, moet Armscor die klousule “Remedies in the case of bribes” in die korvetkontrak in werking stel. 
• Die vet dame het nog nie begin sing nie. En ons is nog nie by die kontrakte vir vegvliegtuie en helikopters nie, sê Young.

Implikasies Vir Suid-Afrika: Deursigtigheid van die ANC-regering; geloofwaardigheid (ook vir sy teenkorrupsie-veldtog); deeglike staatsbestuur; toets vir “demokratiese instellings” soos die regbank, vervolgingsgesag, ouditeur-generaal en openbare vervolger (een wat sover gedop is). 

Met erkenning aan Gert Coetzee en Volksblad.