Publication: Beeld
Issued:
Date: 2007-01-11
Reporter: Adriaan Basson
| Publication |
Beeld
|
| Date |
2007-01-11
|
|
Reporter
|
Adriaan Basson |
Daar is ’n groter kans dat die DA die
volgende verkiesing sal wen as dat pres. Thabo Mbeki ’n regterlike kommissie van
ondersoek sal aanwys om Suid-Afrika se R30 miljard-wapentransaksie te
ondersoek.
Só skryf die sakeman en
wapenkontrak-kritikus dr. Richard Young in reaksie op die DA se versoek die
naweek aan Mbeki om só ’n kommissie aan te stel.
Dít
was nadat Brittanje se kantoor vir ernstige bedrog (SFO) bevestig het sy
ondersoekers is op pad na Suid-Afrika om na vuil spore met die aankoop van 24
Hawk-opleidingsvliegtuie as deel van die wapentransaksie, te soek.
Nóg ’n
jaar. Nóg ’n hoofstuk in die wapenskandaal.
Nóg vrae oor die regering se
duurste kopie in die nuwe Suid-Afrika.
Die DA kan seker nie verkwalik
word vir sy versoek aan Mbeki nie. Hoewel mnr. Eddie Trent, DA-woordvoerder oor
die wapentransaksie, seker al ophou tel het hoeveel keer hy só ’n kommissie van
ondersoek bepleit het, bly dit seker die logiese ding om te
doen.
Al sê Young die kans is beter dat
die maan van Roquefort-kaas gemaak is as dat Mbeki tot die DA se versoek sal
toegee.
Mbeki se kritici sal met hom saamstem: die
enigste regterlike ondersoek wat nog uit die wapentransaksie-omstredenheid
gevloei het, was die Hefer-kommissie. En uiteindelik het dit hiér nie naastenby
soveel oor omkopery en vuil geld as oor die ANC se binnegevegte gegaan
nie.
Waarom die staatshoof se weiering om ’n behoorlike kommissie aan te
stel wat die albatros, wat elke jaar terugkeer, behoorlik sal
oopvlek?
Young reken Mbeki sal nie iets
begin wat uiteindelik sy eie skeen kan byt nie.
Op
sy beurt wys Mbeki telkens na die gesamentlike ondersoekspan (GOS) se verslag
oor die wapentransaksie.
Dié span, bestaande uit die ouditeur-generaal
(OG), openbare beskermer (OB) en nasionale direkteur van openbare vervolging
(NDOV), het in November 2001 bevind daar was geen bewyse van “onbehoorlike of
onwettige gedrag” deur die regering nie.
Mbeki het selfs hierna verwys
die dag toe hy in die parlement vir mnr. Jacob Zuma, voormalige adjunkpresident
en ANC-onderleier, van sy pligte onthef het.
Dít nadat regter Hilary
Squires in Schabir Shaik se verhoor beslis het (hierdie beslissing is deur die
appèlhof onderskryf) dat Shaik deur Zuma se ingryping by die wapentransaksie
gebaat het.
Die GOS-verslag was in elk geval toe reeds onder ernstige
verdenking.
Young, wie se firma, C2I2,
onsuksesvol gebie het om die vloot se vier nuwe korvette met gevegsuites toe te
rus, het ’n verbete hofstryd teen die OG gevoer om toegang tot vroeëre weergawes
van dié verslag te kry.
In Januarie 2005 is dié
dokumente aan hom oorhandig. Dit het ’n skrikwekkende verhaal vertel: sensitiewe
gedeeltes oor foute en ongerymdhede met die aankoopproses is uit die finale
verslag gelaat. En die finale GOS-verslag is versag en aangepas om die regering
skoon te laat.
Een van die kwessies wat iemand duidelik uit die
GOS-verslag wou hou, was die aankoop van Hawk-opleidingsvliegtuie ten duurste
van Brittanje se BAE Systems.
Suid-Afrika kon miljoene rande gespaar het
deur vir die goedkoper Italiaanse opsie te gaan – dit was in elk geval die
lugmag se voorkeurkeuse.
Verdoemend was ook ’n onderhoud wat die OG se
ondersoekers met lt.genl. Pierre Steyn, voormalige sekretaris van verdediging,
gevoer het. Steyn se dodelike kritiek is uit
die finale verslag gelaat.
Steyn het die transaksie
se regsgronde betwyfel,
gesê die aankoopproses was vervuil met
ongerymdhede, verklaar daar was politieke manipulasie en aangevoer hul aanbevelings is “blatant geïgnoreer”.
“Hoe hulle die Hawk bekom het, het my nooit regtig oortuig nie.
Ek benadruk wéér as verantwoordbare beampte dat dit ongerymd is om ’n opsie te
oorweeg waarvoor daar geen prys bestaan nie,” het Steyn gesê.
Nie voor
’n kommissie van ondersoek wat regstreeks op nasionale televisie uitgesaai word
nie (soos Hefer), maar aan die regering se boekhouer.
Tussen die OG, OB,
NDOV én kabinet (wat die voorlopige verslag gesien het voordat die finale
weergawe uitgereik is) het Steyn se kritiek op
die grond beland.
En tussen Shaik se verhoor, Zuma se
vervolging en Tony Yengeni se tronkmanewales het die Hawk-transaksie effens
vergete geraak.
Tot die afgelope naweek, toe die gesaghebbende Britse
dagblad The Guardian die storie gebreek het dat die SFO se ondersoekers op pad
na Suid-Afrika is.
Die Skerpioene, wat die Shaik-, Zuma- en Yengeni-sake
tot dusver hanteer het, sal die SFO in hul ondersoek hier bystaan.
Die
SFO is onder massiewe druk om te presteer ná dié kantoor en premier Tony Blair
se omstrede onlangse besluit om die ondersoek na ’n wapentransaksie tussen BAE
en Saoedi-Arabië te laat vaar.
Dié ondersoek na die
Al-Djamamah-transaksie het glo ’n bedreiging vir Brittanje se diplomatieke bande
met Saoedi-Arabië ingehou.
Die Suid-Afrikaanse besoek vorm deel van ’n
wêreldwye ondersoek na BAE se bedrywighede, onder meer ook in lande soos
Roemenië, die Tsjeggiese Republiek en Tanzanië.
Luidens The Guardian stel
die SFO glo veral belang in die verhouding wat BAE met oudmin. Joe Modise en sy
adviseur, adv. Fana Hlongwane, gehad het.
Modise, wat sedert 1994
minister van verdediging was, is in 2001 aan kanker dood.
Na bewering het
BAE groot bedrae geld aan Hlongwane
betaal. Hy is deesdae voorsitter van die Ngwane Defence
Group, waarvan genl. Siphiwe Nyanda, voormalige weermaghoof, en sy vriend, die
uitvoerende hoof is.
Die SFO sal waarskynlik ook in die oorspronklike
weergawe van die GOS-verslag belangstel: daarin is bevind dat Modise persoonlik
die besluit beïnvloed het om vir die Hawk, eerder as die goedkoper Italiaanse
opleidingsvliegtuie, te gaan.
Nog ’n aspek van die SFO-ondersoek is die
rol van dr. Richard Charter en sy Osprey Aviation. Charter, wat in 2004 verdrink
het, was BAE se agent in Suid-Afrika met die wapentransaksie. BAE het erken dat kommissie aan Charter en Osprey betaal
is en gesê dit was vir legitieme dienste wat hulle gelewer
het.
Charter en Hlongwane het ’n gemeenskaplike belang gehad in Tsebe
Properties, waarvan Hlongwane steeds ’n direkteur is.
Die Britse
ondersoek is nie die enigste internasionale
ondersoek na beweerde omkopery met Suid-Afrika se
wapentransaksie nie.
In Julie verlede jaar het die Duitse
vervolgingsgesag in Düsseldorf bevestig dat hy korrupsie met die aankoop van
vier nuwe korvette vir die vloot ondersoek.
Die Duitse fregat-konsortium
(GFC), onder leiding van die nywerheidskonglomeraat ThyssenKrupp, het in 1998
dié kontrak van R6,87 miljard gekry.
Shaik was betrokke by die korrupte
tender van R1,3 miljard vir die verskaffing van die vlootkorvette se
gevegsuites.
Die Duitse ondersoek het opslae gemaak tydens Mbeki se
besoek aan die Wêreldbeker-sokkertoernooi daar. Daar is destyds van
regeringskant selfs gesê die publisiteit oor dié ondersoek is beplan om Mbeki se
besoek in ’n slegte lig te stel.
Die weekblad Der Spiegel het onthul die
kantore van ThyssenKrupp, Blohm + Voss, HDW en MAN Ferrostaal – almal vorm deel
van die GFC – is deurgesoek en dat daar na omkoopgeld van R137 miljoen gekyk
word.
“Die ondersoekers wéét dat daar met die verkoop van die korvette
(aan Suid-Afrika) sogenaamde ‘noodsaaklike uitgawes’ – omkoopgeld deur Duitse
maatskappye in die buiteland – teen belastingvereistes afgeskryf is, tot dié
praktyk (in 1999) onwettig in Duitsland geword het. Hulle is egter nog nie seker
wie die betalings goedgekeur het nie,” het Der Spiegel berig.
Die Duitse
owerhede het glo reeds in 2001 ’n dokument uit Suid-Afrika ontvang met bewerings
dat ’n hooggeplaaste Suid-Afrikaanse politikus in 1999 miljoene rande via
Switserland ontvang het vir sy aandeel in die toekenning van die
GFC-kontrak.
Der Spiegel se ondersoek beklemtoon die vloot se eerste
tenderproses vir korvette (Projek Sitron) in 1994 en dat Brittanje en Spanje tóé
die enigste lande op die kortlys was.
“Dié besluit het nie langer as vier
weke gestaan nie. Op sy besoek aan Duitsland in 1995 (as adjunkpresident) het
Mbeki mnr. Klaus Kinkel, Duitse minister van buitelandse sake, en die GFC verras
deur aan te kondig ‘die wedloop is nog oop’.”
Die Duitse vervolgingsgesag
wil nie uitwei oor die stand van hul ondersoek nie, maar me. Patricia de Lille,
OD-leier wat die “De Lille-dossier” met bewerings van korrupsie destyds in die
parlement bekend gemaak het, vertrek eersdaags na Düsseldorf om met hulle te
vergader.
Dit sal vanjaar nege jaar wees sedert die kabinet in 1998 die
weermag se wapentransaksie goedgekeur het.
In dié nege jaar het die
wapentransaksie twee mense (Shaik en Yengeni) agter tralies laat beland en mnr.
Chippy Shaik, Schabir se broer en voormalige
hoof van wapenaankope by die weermag, sy werk gekos.
Zuma se afdanking as adjunkpresident spruit uiteraard ook uit
Shaik se ondergang. Weinig het tot dusver gekom van die beloofde 65 000
werkgeleenthede en R104 miljard se beleggings wat weens teenhandel-ooreenkomste
na die land sou vloei. Die jongste syfers dui daarop dat die wapenfirmas nog net
13 000 werkgeleenthede hier geskep het.
Daarteenoor het die
Suid-Afrikaanse belastingbetaler al R29 miljard vir dié wapentuig
opgedok.
Uit die afgelope paar maande se verwikkelinge is dit duidelik
dat die laaste hoofstuk van die wapentransaksie nog lank nie geskryf is nie.
2007 behoort duidelikheid oor ’n paar aspekte te bring:
Gaan Zuma weer
van korrupsie aangekla word?
Indien wel, gaan hy Mbeki as getuie
roep?
Gaan Mbeki, soos dr. Essop Pahad,
minister in die presidensie, die vergaderings onthou wat hy met die Franse
wapenfirma Thales gehad het?
Gaan die Duitse en
Britse ondersoeke tot vervolgings lei?
Gaan die regering kontrakteurs
beboet wat agter is met hul teenhandel-verpligtings?
Met erkenning aan Adriaan Basson en Beeld.