Publication	Rapport
Date	2011-10-29
Reporter	Pieter Malan
Web Link	www.rapport.co.za

 

Soos die meeste Suid-Afrikaners wat die afgelope dekade hul bes gedoen het om die wapenskandaalsage te volg, was ek Donderdag aangenaam verras deur die verwysingsraamwerk vir die ondersoek wat deur mnr. Jeff Radebe, minister van justisie, aangekondig is.

Dis ’n opdrag wat die regters wat met die ondersoek gemoeid sal wees genoeg beweegruimte gee om alle aspekte van die wapenskandaal te ondersoek en boonop aanbevelings te maak oor die moontlike vervolging van die skuldiges.

Belangriker nog: As die regters hul werk goed doen, behoort ons ook te weet of die wapens wat aangekoop is werklik nodig was en of die reuse-invloei van beleggings en werkgeleenthede wat saam met die wapens sou kom, verwerklik is. Die raamwerk vra selfs die regters om te ondersoek of daar genoeg rede is om die kontrakte te kanselleer.

As verslaggewer het ek die afgelope dekade ’n baie beskeie deeltjie bygedra om die wapenskandaal en die pogings om dit toe te smeer in die openbare oog te hou.

Wie onthou nog oudpres. Thabo Mbeki se aanval in sy ANC Today-nuusbrief in 2003 waarin hy uitgevaar het teen die ­“vissers van korruptes en jintelman­litigeerders” wat hul bes doen om Afrika en sy leiers as “korrup te tipeer”?

Die eerste mens wat ek dus Donderdag gebel het om te hoor wat hý van die kommissie se verwysingsraamwerk dink, was die einste “jintelman-litigeerder”, dr. ­Richard Young. Young, ’n elektroniese ingenieur, veg meer as tien jaar lank al onverpoosd om die korrupsie rondom die wapentransaksie te openbaar. Soos talle ander was hy ook aangenaam verras.

“Behalwe as ek skielik die vermoë verloor het om Engels te verstaan, kan ek niks in dié verklaring sien waarvan ek nie hou nie. Ek kan niks sinister hierin lees nie.”

Young sal waarskynlik een van die kerngetuies wees as die ondersoek onder leiding van appèlregter Willie Seriti en regter Francis Legodi uiteindelik begin.

“As ek nie as ’n getuie geroep word nie, kan jy maar weet die kommissie is nie ernstig om uit te vind waar die korrupsie is nie.”

Young sê die afgelope dekade het hy meer as ’n miljoen bladsye bewyse bymekaargemaak, baie daarvan aan hom gegee deur mnr. Bheki Jacobs, die voormalige ANC-intelligensie-operateur.

As die Seriti-kommissie ooit agter die kap van die wapenskandaalbyl kom, sal dit in groot mate te danke wees aan Jacobs se beginselvastheid. Voor sy dood in 2008 het hy seker gemaak dat alles wat hy oor baie jare oor die wapenskandaal versamel het, in die hande van mense soos Young, die voormalige PAC-lid me. Patricia de Lille en die vredesaktivis mnr. Terry Crawford-Browne beland.

Suid-Afrikaners het egter oor die afgelope dekade geleer om sinies te wees oor enige poging om die “waarheid” oor die wapenskandaal uit te vind.

Wie onthou nog die gesamentlike ondersoek van mnr. Shauket Fakie, ouditeur-generaal, adv. Selby Baqwa, openbare beskermer, en adv. Bulelani Ngcuka, openbare vervolger, in 2001?
 
Dié driemanskap se ondersoek het in ’n fiasko ontaard toe dit uiteindelik aan die lig gekom het dat hulle onder politieke druk vanuit die president se kantoor geswig het en belangrike bevindinge en gevolgtrekkings weggelaat is uit die finale verslag wat uiteindelik voor die parlement gedien het.

’n Mens kan net hoop dat die agbare regters van die Seriti-kommissie hul grondwetlike pligte met meer erns bejeën as die here Fakie en Baqwa wat destyds hul integriteit vir ’n bord lensiesop verkoop het.

Soos Young tereg uitwys, is daar vandag – tien jaar ná die Fakie-ondersoek – boonop veel meer inligting oor die omvang van die korrupsie bekend.

Veral die Duitse en Britse ondersoekers het die laaste paar jaar ’n skatkis van inkriminerende dokumente tydens klopjagte op die onderskeie maatskappye wat by die wapentransaksies betrokke was, gekonfiskeer. Gaan Seriti die owerhede van dié lande vra om hul inligting met sy kommissie te deel? ’n Mens hoop so.

Die deursoek en ontleding van pakkamers vol dokumente en die identifisering van die netwerk tussengangers en geheime bankrekeninge van ontvangers is egter net een deel van die kommissie se werk.

In die aanloop tot die afgelope week se aankondiging is bespiegel Zuma wil die kommissie gebruik om van sy politieke vyande te elimineer.

Die gevaar is dat die kommissie veel meer as net Zuma se vyande elimineer.

As Young se vermoede reg is dat baie van die wapenskandaal se geld in ANC-koffers gekanaliseer is om hul 1999-verkiesingsveldtog te finansier, is ons in vir ’n hele paar Seriti-skokke.
Daar is egter een voorbehoud. Donderdag se aankondiging laat ook toe dat die president die verwysingsraamwerk van die kommissie mag aanpas en verander.

Soos ons destyds met die Hefer-kommissie (wat moes vasstel of Ngcuka ’n spioen was) gesien het, kan sulke aanpassings gebruik word om die kommissie se werk só te frustreer dat daar uiteindelik niks van kom nie.

Wat nou na ’n wonder­like opdrag lyk om dinge tot op die been oop te vlek, kan oor ’n paar maande heeltemal betekenisloos wees.

Kom ons hoop egter vir die beste.

Soos Young sê: “Ek is seker nie al die feite sal geopenbaar word nie.

“Maar al word net 10% van my bewerings reg bewys, sal die R40 miljoen wat die belastingbetaler vir dié kommissie betaal het, die moeite werd wees.”

En as Seriti uiteindelik net enkele individue identifiseer en al die skuld op hulle pak?

“Wel, ’n paar swart skape is steeds beter as ’n skerp stok in die oog.”

Pieter Malan is redakteur van Weekliks.

With acknowledgements to Pieter Malan and Rapport.

Aluta.

It's all part of the doctrine of spherical envelopment.

On the horizontal plane we have Seriti, Crawford-Browne and Young closing from 120 degrees apart..

Who lurks from above and below?

As well as the other invisible dimensions?

But it's a big pity that we must do and redo the work that four other paid state agencies, the Office of the Auditor-General, the Office of the Public Protector, the National Directorate for Public Prosecutions and the Special Investigation Unit should have done ten years ago.

Other than the SIU, scoundrels.

Skermunkels.

Aluta.